De klapschaats-revolutie begon met een geheime test in Amsterdam: 'Niet meer zeiken over de schoenen, maar schaatsen'
i

Anni Friesinger en Marianne Timmer inspecteren de klapschaats. © ANP

De klapschaats-revolutie begon met een geheime test in Amsterdam: 'Niet meer zeiken over de schoenen, maar schaatsen'

Eimert Pruis • 14:32, 10-02-2025 / Laatste Update: 14:41, 10-02-2025

Vandaag precies 40 jaar geleden werd in het geheim een eerste officiële afstand gereden op de klapschaats. Vanuit Amsterdam werd een schaatsrevolutie ingezet die eindigde met een wereldrecordregen op de Olympische Spelen van Nagano. Sportnieuws.nl duikt terug in de tijd met de koningin van die Spelen, Marianne Timmer.

"Ik was helemaal overtuigd van de klapschaats", vertelt Timmer, die op vijftigjarige leeftijd nog net zo enthousiast praat over die schaatsuitvinding als destijds in 1997 op 22-jarige leeftijd. "Niet elke verandering is een voordeel, maar dit was megagroot."

Timmer was in 1997 in bloedvorm op de traditionele schaats, maar besloot toch om de switch te maken naar die nieuwe klapschaats. Ze keek het af van Tonny de Jong. "Zij had die klapschaats gezien bij een Noord-Hollands clubje en zette door. Je moet het wel aandurven. Zij heeft echt impact gehad."

Wat is de klapschaats?

De klapschaats is een type schaats waarbij het ijzer alleen vast zit aan de neus van de schoen. Bij traditionele schaatsen zit het ijzer zowel aan de voorkant als de achterkant vast aan de schoen. Het woord klapschaats heeft niet te maken met de 'klap' die de schoen aan de achterkant geeft op het ijzer, maar juist met de afzet. Aan het eind van de afzet kan je door de klapschaats een 'klap nageven'.

Timmer switcht vlak voor Nagano naar klapschaats

De gedachte was eerst nog dat de speciale schaats, waarbij je een langere afzet hebt en daardoor een langere slag, exclusief voor de allrounders en de langeafstandschaatsers was. Sprinters als Timmer, maar ook Erben Wennemars en Jan Bos keken hun ogen uit naar die nieuwe uitvinding.

"De klapschaats zou niet voor sprinters zijn. De liezen zouden scheuren, het starten gaat gewoon niet, maar ik zag ondertussen Tonny wel steeds harder rijden. Ik dacht: het is nu of nooit." Het werd nu, want tegelijk met Timmer, maakten ook Wennemars en Bos de overstap halverwege het 1996-1997-seizoen. "Ik was al in bloedvorm en met de nieuwe schaats won ik gelijk World Cups. Dat was een goed teken."

Koning, destijds kroonprins, Willem-Alexander was ook fan van de klapschaats. © ANP

Stemmetje in hoofd Timmer: 'Wat als ik straks toch iets scheur?'

Toch bleef er eerst nog een stemmetje in haar negatief praten. "Wat als ik straks wel wat scheur? Ik was helemaal overtuigd, maar toch bleef er iets knagen", legt Timmer uit, die lang heeft zitten worstelen met haar schoen. "Daar klopte iets niet. Ik heb een vaste schoen en ben toen naar de Universiteit Groningen geweest. Henk Been heeft onder die schoen andere plaatjes gezet en daaronder het klapsysteem."

Met de gepersonaliseerde klapschaats kon Timmer er een streep onder zetten. "Goed, nu niet meer zeiken over de schoenen, maar schaatsen." Een paar maanden later kroont ze zich in Nagano olympisch kampioen op de 1500 meter (wereldrecord) en 1000 meter.

Marianne Timmer kroonde zich koningin van Nagano door de switch naar de klapschaats. © ANP

Doorbraak klapschaats liet lang op zich wachten

De revolutie was voltooid, bijna iedereen in Nagano strooide met persoonlijke en wereldrecords. Toch ging het allemaal niet zo snel met de klapschaats. Helemaal terug in 1894 was er al patent aangevraagd voor het klapsysteem. Eenzelfde ontwerp voor een schaats met een beweegbare hakplaat was geregistreerd in 1936.

Programma NK afstanden schaatsen: zo laat moet je inschakelen voor Joy Beune, Jutta Leerdam en Jenning de Boo

13 februari 2025, 15:28

Het programma en de tijden voor de NK afstanden in Thialf is bekend. Op 14, 15 en 16 februari komen de beste Nederlandse schaatsers tegen elkaar in actie. Het toernooi in Heerenveen is essentieel voor de toppers, want voor de meeste podiumrijders ligt er een ticket voor de WK afstanden klaar. Lees hier hoe laat je moet inschakelen om jouw favoriete schaatsers in actie te zien.

Het duurde in Nederland tot 10 februari 1985 voordat de eerste afstand gereden werd op de klapschaats. Gerrit Jan van Ingen Schenau is de grote man achter de klapschaats, schrijft Sportgeschiedenis.nl. Op de Vrije Universiteit Amsterdam was Van Ingen Schenau met een groepje al aan het testen met de innoverende schaats.

Ron Ket was uiteindelijk de schaatser die de eerste geregistreerde 500 meter reed op de klapschaats. Dat was in het geheim en zonder journalisten. Toch zouden in dat jaar nog verschillende verhalen in de media verschijnen over de klapschaats. Een grote uitvinding werd aangekondigd, maar het duurde tot aan 1996 voordat de klapschaats zijn doorbraak beleefde in het topschaatsen. Tot grote verbazing van wetenschappers.

Van grote weerstand naar angst voor klak-klak-klak

"Verandering is weerstand", zegt Timmer hierover. "Je doet wat je gewend bent. 'We hebben het altijd zo gedaan', is vaak de eerste gedachte." De wat conservatievere schaatswereld zou uiteindelijk de klapschaats accepteren dankzij De Jong. "Tonny is wel echt de pionier geweest."

De echte doorbraak van de klapschaats was eind 1996 bij een wereldbekerwedstrijd van De Jong. De oppermachtige Gunda Niemann werd totaal overrompeld. "Klak-klak-klak, ik reed een paar ronden voor De Jong uit, maar ik bleef dat geluid maar horen", zei de Duitse oud-topschaatsster later in de documentaire Tien jaar wachten op applaus. "Oh, daar komt-ie dan, die nieuwe schaats. Klak-klak. Ik had geen enkele kans. Geen enkele tactiek of plan had geholpen, er was niets meer over."

Tonny de Jong was de pionier van de klapschaats. © ANP

Wat zijn de voordelen van de klapschaats?

De klapschaats zorgt voor een volledige strekking van de kuitspier. Daardoor krijg je een langere afzet en een langere slag. Het ijzer blijft op het ijs en zorgt voor een natuurlijke, meer ontspannen, beweging. "Een gewone schaats heeft ook een eindpunt", voegt Timmer toe. "Dat slijt daarin naarmate je langer schaatst. Met de klapschaats worden de laatste ronden een stuk makkelijker. Zeker voor de schaatsers die meer op de punt rijden is dat voordelig. Voor iedereen is het een voordeel, maar voor hen een extra voordeel."

Suzanne Schulting uitgesproken over 'heel dom' besluit: 'Dat vind ik echt schandalig'

21 december 2024, 09:41

Voor Suzanne Schulting is het dit seizoen langebaan en klapschaats, want haar zwakke enkel maakt shorttracken onmogelijk. Maar dat is slechts korte termijn, want in haar achterhoofd is de drievoudig olympisch kampioen al bezig met de 'dubbele' route naar Milaan 2026, vertelde ze tegen Sportnieuws.nl: "Het pad ziet er mooi uit."

Klapschaatsuitvinder maakt Nagano nog net mee

En dan breekt Nagano 1998 aan. Bijna iedereen is geswitcht naar de klapschaats en de records vliegen in het rond. De revolutie barst uit zijn voegen en de klapschaats is volledig ingeburgerd. De uitvinder, Van Ingen Schenau maakte het nog net mee. Enkele maanden na Nagano overleed hij op 53-jarige leeftijd aan kanker.

Dankzij de klapschaatsuitvinder stond de schaatswereld opeens veel meer open voor verandering. Maar een drastische ontwikkeling als waar de klapschaats voor gezorgd heeft, ziet Timmer niet meer. "We hebben strips gehad, maar die gebruiken we niet meer. Er zijn veel veranderingen geweest sinds 1998, maar de impact is bij lange na niet zo groot geweest als de klapschaats. Niet elke verandering is een voordeel."

Toch denkt Timmer, als ze daarnaar gevraagd wordt, dat er nog wel een nieuwe 'klapschaats-revolutie' aan kan komen. "Ik heb weleens een dubbel mechanisme getest. Een systeem in het klapsysteem. Er was nog meer druk op de schaatsen en de slag werd nog langer. Dat brak toen af, maar wie weet."